Ο εθισμός στον τζόγο ή αλλιώς η εξάρτηση από τα τυχερά παιχνίδια έχει απασχολήσει έντονα την ανθρώπινη ιστορία, από τα πρώτα χρόνια της ύπαρξής της μέχρι τον γνωστό σήμερα πολιτισμένο κόσμο.
Υπάρχει σε κάθε κουλτούρα, θρησκεία, αλλά και γωνιά του πλανήτη μας. Ως εκ τούτου έχει ασχοληθεί επισταμένως με αυτό και η επιστημονική κοινότητα, ως προς τον ορισμό του, καθώς και την ταξινόμησή του.
Η πρώτη επίσημη αναγνώριση του τζόγου
Ο παθολογικός τζόγος ως έννοια αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά επισήμως ως διαταραχή από την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρία. Ήταν το 1980 και ταξινομήθηκε για πρώτη φορά στην τρίτη έκδοση του DSM (DSM-III).
Το DSM είναι η έκδοση του ταξινομητικού συστήματος των ψυχικών διαταραχών.
Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στην 5η του έκδοση.
Ο τζόγος στο DSM V
Από την πρώτη του ταξινόμηση και μετά ο παθολογικός τζόγος αναπροσαρμόστηκε σε κάθε νέα έκδοση του DSM. Στην 5η και τελευταία έκδοση, το DSM-V, η διαταραχή έχει πλέον νέα ονομασία και αυτή είναι «gambling disorder». Η νέα ονομασία βρήκε σύμφωνη τη συντριπτική πλειοψηφία της επιστημονικής κοινότητας. Ο λόγος είναι ότι με την αφαίρεση της έννοιας «παθολογικός τζόγος» απαλείφεται και ένα μεγάλο μέρος του κοινωνικού στίγματος που «κρυβόταν» πίσω από τη λέξη «παθολογικός».
Σημαντικές αλλαγές στην κλινική περιγραφή της “διαταραχής τζόγου”
Επιπρόσθετα, η διαταραχή του τζόγου δεν κατατάσσεται πλέον στις «διαταραχές παρόρμησης», αλλά σε αυτές που είναι σχετιζόμενες με ουσίες και «εξαρτητικές διαταραχές». Η νέα αυτή κατάταξη είναι αποτέλεσμα πολυάριθμων ερευνών, κατά τις οποίες η «διαταραχή τζόγου» προσομοιάζει με τις υπόλοιπες εξαρτητικές διαταραχές, τόσο ως προς την κλινική της έκφραση, όσο και προς τις περιοχές του εγκεφάλου που δυσλειτουργούν, τη φυσιολογία, τη συννοσηρότητα, καθώς και τη θεραπεία της.
Μία ακόμη αλλαγή στην κλινική περιγραφή της «διαταραχής τζόγου» στο DSM-V αποτελεί η εξαίρεση του κριτηρίου 8 του DSM-IV-TR: «Έχει προσπαθήσει να βρει χρήματα για τυχερά παιχνίδια μέσω παράνομων ή ανήθικων τρόπων», καθώς παρατηρείται χαμηλή συχνότητα του κριτηρίου αυτού ανάμεσα στα άτομα που πάσχουν από τη διαταραχή. Δίνεται δηλαδή μεγαλύτερο βάρος στην εξαρτητική συμπεριφορά του ατόμου που είναι σε φάση διαταραχής τζόγου και έχει αφαιρεθεί το κριτήριο παραβατικής συμπεριφοράς που αφορά οικονομικά αδικήματα.
Διάγνωση της διαταραχής
Σε περίπτωση που κάποιος εμπίπτει συμπεριφορικά σε τουλάχιστον πέντε από τα εννέα ακόλουθα κριτήρια, τότε μπορεί να γίνει διάγνωση αναφορικά με τη διαταραχή τζόγου:
- Σταδιακή αύξηση των ποσών που χρησιμοποιεί στο παιχνίδι.
- Ανεπιτυχής προσπάθεια ελέγχου του παιχνιδιού.
- Η προσπάθεια μετρίασης της ενασχόλησης με τον τζόγο προκαλεί νευρικότητα και ευερεθιστότητα.
- Υπάρχουν οικονομικές, οικογενειακές, επαγγελματικές συνέπειες λόγω τζόγου.
- Διαρκές παιχνίδι, ο τζόγος είναι ο πρωταγωνιστής της ζωής του παίκτη.
- Διαφυγή στον τζόγο για αποφυγή προβλημάτων.
- Προσπάθεια για άμεσο ρεφάρισμα (κυνήγι των χαμένων).
- Προσπάθεια ωραιοποίησης των συνεπειών από τον τζόγο.
- Δανεισμός και χρέη προς τρίτους για χρηματοδότηση του τζόγου.
Διαστρωμάτωση της διαταραχής τζόγου – Ποια είναι τα κύρια στάδια
Κανείς δεν μπαίνει στο πρόβλημα κατευθείαν. Δεν γίνεται να παίξεις μία φορά και να εθιστείς. Η «είσοδος» στο πρόβλημα γίνεται αργά και σταθερά. Η διαστρωμάτωση της διαταραχής του παθολογικού τζόγου έχει τρία κύρια στάδια, ενώ εσχάτως έχει προστεθεί και ένα τέταρτο στάδιο. Αυτά είναι τα εξής:
Φάση κερδοφορίας
Είθισται ο παίκτης να ξεκινά νικηφόρα. Να κερδίζει δηλαδή χρήματα στην αρχή από το παιχνίδι του. Εδώ είναι που «γλυκαίνεται». Είναι αυτό που λέμε ότι μία λαμπρή καριέρα για έναν τζογαδόρο μπορεί να ξεκινήσει με μία μεγάλη νίκη. Υπερεκτιμά τις δυνάμεις του, νιώθει άτρωτος, πιστεύει ότι θα βγάλει τα προς το ζειν μόνο παίζοντας.
Ο παίκτης αρχίζει να έχει ψευδαίσθηση του ελέγχου, να μπαίνει σε μία εικονική πραγματικότητα, να χτίζει τις δικές του ψευδαισθήσεις. Ξεχνά τις ήττες, θυμάται μόνο τις νίκες. Πιστεύει ότι έχει αποκτήσει ιδιαίτερες δεξιότητες, ακόμη κι ότι μπορεί να κατευθύνει το παιχνίδι που βλέπει.
Φάση απώλειας
Ο παίκτης παίζει πλέον πολύ. Αρκετές ώρες. Και η διάρκεια τρώει τον παίκτη όπως λέει το ρητό. Αρχίζουν λοιπόν οι πρώτες απώλειες. Δεν είναι αποδεκτές. Αυτός που πίστευε ότι είναι κάτι ιδιαίτερο και ότι μπορεί να ελέγξει το παιχνίδι, τώρα βλέπει την κάβα του να αδειάζει.
Παίζει συνεχώς, ψεύδεται ακόμη περισσότερο, τόσο για τα ποσά που παίζει, όσο και την ώρα που ξοδεύει στο παιχνίδι. Φυσικά και για την κάβα του, που την παρουσιάζει φουσκωμένη, αλλά αυτή είναι πιο άδεια από ποτέ και έχουν ήδη αρχίσει τα δανεικά… κι αγύριστα, τις περισσότερες φορές.
Φάση της απελπισίας
Ο παίκτης έχει μείνει «στεγνός». Δεν υπάρχουν πια πόροι για να παίξει. Έχει απομυζήσει τους γύρω του. Κι όμως… πιστεύει ακράδαντα ότι αν βρει χρήματα, έστω για μία τελευταία φορά, τότε θα κερδίσει και θα ρεφάρει σίγουρα. Είναι ραδιούργος, αλλά και συνάμα ευερέθιστος, οξύθυμος, έτοιμος να συγκρουστεί με οποιονδήποτε του δημιουργεί πρόβλημα στην προσπάθεια εξεύρεσης πόρων.
Τα χρέη πια είναι δυσθεώρητα και η καταστροφή είναι πλέον γεγονός κι ας μην έχει «σκάσει» ακόμη. Σε αυτή τη φάση περισσότεροι από 7 στους 10 παίκτες παρουσιάζουν κατάθλιψη, ενώ στο 24% ανέρχεται το ποσοστό εκείνων που έχουν σκεφτεί να βάλουν τέρμα της ζωή τους.
Φάση της απελπισίας/παραίτησης
Η συγκεκριμένη φάση είναι μία επέκταση της προηγούμενης και έχει προστεθεί σχετικά πρόσφατα. Εδώ ακόμη και ο ίδιος ο παίκτης έχει χάσει κάθε ελπίδα. Το καράβι δεν γυρίζει. Θα βυθιστεί. Με κάθε τρόπο. Και ο παίκτης το έχει καταλάβει.
Έτσι λοιπόν έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο, ο παίκτης να παίζει για να χάσει. Δεν αντέχει άλλο να κρύβεται. Θέλει να χάσει ότι έχει απομείνει και να τα αποκαλύψει όλα. Έχει πια παραιτηθεί… είναι ώρα να κάνει τη μεγάλη έξοδο, ή αν προτιμάτε τη μεγάλη αποκάλυψη.
Οικογένεια, ευρύτερο περιβάλλον, κοινωνικές ομάδες
Η οικογένεια του εξαρτημένου παίκτη επηρεάζεται έντονα από το παιχνίδι του. Ο εξαρτημένος παίκτης δημιουργεί σοβαρές τριβές στις σχέσεις με τους οικείους του. Παρατηρείται το φαινόμενο της συνεξάρτησης και ο τζόγος γίνεται ρυθμιστής και των ανθρώπων που είναι δίπλα και γύρω από τον παίκτη.
Για το θέμα οικογένεια και τζόγος έχουμε μιλήσει εκτενώς σε άλλο άρθρο στην κατηγορία Παίξε Υπεύθυνα της Kingbet. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η οικογένεια δεν πρέπει να συντηρεί αυτήν την κατάσταση, αλλά και ότι σε περίπτωση που ο παίκτης ζητήσει βοήθεια σε κάποιο πρόγραμμα απεξάρτησης από τα τυχερά παιχνίδια, τότε ο δικός του άνθρωπος, ή γενικότερα η οικογένεια του, θα πρέπει να ενταχθεί στο πρόγραμμα συγγενών.
Η θεραπεία είναι η λύση
Όλα τα προβλήματα έχουν λύση. Και η διαταραχή του τζόγου λύνεται με θεραπεία, τόσο ατομική, όσο και ομαδική. Στην Ελλάδα υπάρχουν προγράμματα απεξάρτησης από τα τυχερά παιχνίδια, τα περισσότερα εκ των οποίων παρέχουν τις υπηρεσίες τους εντελώς δωρεάν.
Δεν είναι ντροπή να ζητήσεις βοήθεια όταν έχεις πρόβλημα. Και σίγουρα χωρίς βοήθεια είναι σχεδόν αδύνατον να καταφέρεις μόνος σου να λύσεις το συγκεκριμένο πρόβλημα.
Θεραπευτικά προγράμματα απεξάρτησης στην Ελλάδα
- Αιγινήτειο Νοσοκομείο, ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΘΗΝΑ: Ξενίας 20, Τ.Κ. 11528 / Αθήνα, Τηλέφωνο Επικοινωνίας: 210-7757692 & 210-7753240
18 άνω: Ασκληπιού 19, Αθήνα 106 80, Αθήνα / Τηλέφωνο Επικοινωνίας: 210-3611803
- ΚΕΘΕΑ ΑΛΦΑ: Χαρβούρη 1, Τ.Κ. 11636, Αθήνα / Τηλέφωνο Επικοινωνίας: 210-9237777 & 210-9215776, Γραμμή Βοήθειας: ΚΕΘΕΑ ΑΛΦΑ: 1114
- ΜΕΘΕΞΙΣ: Λαγκαδά 196, Τ.Κ. 56430 / Τηλέφωνο Επικοινωνίας: 2310542141
- ΟΑΣΙΣ: Μοσκώφ 12 (περιοχή Δικαστηρίων), Τ.Κ. 54625 / Θεσσαλονίκη. Τηλέφωνο Επικοινωνίας: 2310.508598
Νεκτάριος Οικονόμου
Δημοσιογράφος
Ψυχολόγος, Απόφοιτος UCLAN University, UK
Απόφοιτος Θεραπευτικού Προγράμματος Απεξάρτησης από τα Τυχερά Παιχνίδια
e-mail: [email protected]
